Politika režima krvi i ognja

Govoreći o bespravnom uništenju nezavisne Crne Gore (1918), ali i o masovnom, brutalnom, teroru i drugim zločinima nad crnogorskim narodom i rodoljubima koji su pružili otpor likvidaciji Crne Gore i njene slobode, odnosno o Crnogorcima koji su se politički i oružano borili protiv izvršene velikosrpske nasilne aneksije Crne Gore - Srbiji, istaknuti, nažalost preminuli, crnogorski i afirmisani južnoslovenski istoričar prof. dr Radoje Pajović, prije nekoliko godina, sumarno je i precizno zaključio da je u istorijskoj nauci nesporno utvrđeno i dokazano:

- da Podgorička skupština nije bila ni legalna ni legitimna;

- da Podgorička skupština nije bila izraz volje crnogorskoga naroda;

- da su Crnu Goru, uz francuske, italijanske i engleske, okupirale srpske trupe i uspostavile policijski režim;

- da su srpske trupe omogućile održavanje Podgoričke skupštine i primjenu njenih nelegalnih i nelegitimnih odluka;

- da su srpske trupe učestvovale samo u oslobođenju Podgorice (zajedno sa crnogorskim komitima i crnogorskim ustaničkim jedinicama), dok su ostale crnogorske gradove oslobodile crnogorske ustaničke jedinice, a iz nekih gradova austro-ugarske trupe su se povukle bez borbe;

- da su poslije oslobođenja Crne Gore, srpske trupe razoružale crnogorske komite i crnogorske ustaničke jedinice, kako eventualno ne bi ometale realizaciju daljih planova;

- da su srpske trupe bile jačine divizije, oko 9.000 ljudi, a ne 500 kako se negdje kaže;

Spomenica i medalja Božićnog ustanka 1918/19.

- da su uoči održavanja Podgoričke skupštine srpske trupe spriječile povratak u Crnu Goru kralja Nikole i njegove vlade i crnogorsku političku elitu, koja se vraćala iz zarobljeničkih logora, među kojima je bilo oko 9.500 logoraša, a među njima je bilo 700 oficira, 17 generala i neutvrđeni broj poslanika, visokih činovnika, profesora, učitelja, pravnika, itd;

- da su odlukama Podgoričke skupštine ukinute crnogorske institucije, Crnogorska skupština, Crnogorski ustav, crnogorski zakoni, Crnogorska autokefalna crkva, crnogorski crveni krst, itd;

- da su srpske okupacione trupe oskrnavile crnogorsku državnu zastavu, crnogorsku krunu, crnogorski grb, kult Svetog Vasilija Ostroškog i Svetog Petra Cetinjskog;

- da su srpske trupe, uz pomoć domaćih saradnika, porušile spomenik velikom vojvodi Mirku Petroviću i još nekoliko spomenika, među kojima i kultni tristagodišnji Brijest;

- da su srpske trupe u saradnji sa domaćim saradnicima umorili oko 5.000 građana Crne Gore, od čega oko 2.000 na crnogorsko-albanskoj granici, da su artiljerijom uništili ili zapalili oko 6.000 domova, ranili na hiljade građana (tačan broj nikad nije utvrđen);

- da su srpske trupe i žandarmerija izvršili nekoliko monstruoznih zločina – ubacivali u zapaljene kuće živu čeljad, među kojima i đecu (porodica komite Petra Zvicera), na svirep način umorili nekoliko uglednih crnogorskih oficira (slučaj majora Šćepana Mijuškovića i njegovog brata Đola i dr);

Komandir Šćepan Mijušković

- da su na svirep način iznuđivali prokazivanje komita, stavljajući žrtvama u gaće žive mačke koje su tukli štapovima, a one žrtvama razdirale živo meso;

- da je navodni tajni ugovor između kralja Nikole i austrijske vlade bio falsifikat Radovana Perovića Tunguza, što je srpska vlada zloupotrijebila“ [1].

Proces asimilacije i pokoravanja Crne Gore sprovođen je od kraja 1918. godine bez skrupula. Na sceni je bila politika režima krvi i ognja. 

Na tzv. “Podgoričkoj skupštini” 13/26. novembra 1918. (čijim je odlukama Crna Gora prisajedinjena Srbiji) pojedini njeni delegati predlagali su i to da se da se iz Cetinjskog manastira izbaci i javno spali na cetinjskom Balšića pazaru ćivot Svetog Petra Cetinjskog, uz užasnu konstataciju “da se narod ne bi klanjao pred tom smrdljivom lešinom”...

Na toj “skupštini” ukinute su crnogorska nezavisnost i sloboda, svrgnuti su nasilno dinastija Petrović Njegoš i kralj Nikola s prijestola Crne Gore, oteta, konfiskovana im je imovina, da bi potom u okupiranoj Crnoj Gori crnogorska zastava bila skinuta sa cetinjskog Dvora, zgažena i oskrnavljena (skaredno je po njoj urinirano itd). 

Oficir, potporučnik crnogorske vojske, ustanik, komita, suverenista, patriota i politički emigrant u Italiji, đe je bio u sastavu crnogorske vojske u egzilu Jakov Marković iz Cuca, dao je izjavu o zločinima srpskih okupacionih vlasti u Cucima, u Gaeti 1920. godine. 

Ubijeni crnogorski heroji Petar Zvicer i Radovan Bigović 1923.

Za njenu istinitost jemčili su kao svjedoci potporučnik Nikola Perišić i vodnik Savo Jabučanin, a u njoj se, između ostalog, navodi da je srbijanska vojska pod komandom srbijanskog načelnika, nametnutog na Čevu, došla u Cuce 10. jula 1919. i sa kojom je srbijanski sreski načenik tada »činio pljačke; popalila je ona kuće Stevanu Markoviću, Mitru Perišiću, Dreka Popovića, Sava Vuletića, Komandira Krsta Popovića. Ovom najzadnjem tražila je familiju da pokolje. U isto vrijeme oni doznadu da im prijeti opasnost i pobjegnu u šumu”.

Oficir i rodoljub crnogorski Jakov Marković iz Cuca, kome su srpske (srbijanske) trupe zapalile i pljačkale kuću u rodnom kraju polovinom 1919. godine, u istoj izjavi, navodi i ovo: »20. januara 1920. godine, došao je ponovo p. poručnik Nikola Žutić te pored ostalog tirjanstva pekao noge Božu Markoviću i njegovoj ženi Milici, i tako pečenih noga gonio ih po glavici da nađu svoga sina Jakova i predadu njima u ruke« [2]. 

Dakle, srbijanski (velikosrpski) dželati, oružane formacije srbijanske (srpske) vojske, mučili su roditelje crnogorskog slobodara i ustanika oficira Jakova Markovića-njegove majke Milice i oca Boža Markovića.

Službeni organ Kraljevine Crne Gore u izgnanstvu, »Glas Crnogorca«, Nej na Seni kod Pariza, u broju 89 od 29. oktobra / 10. novembra 1920. godine, na strani 4. objavljuje i sljedeće tekst: 

»Iz Crne Gore javljaju da su tamo poginuli, tu skoro, Ilija I. Kašćelan i Đuro M. Čavor, oboje s Mirca. Kao i bezbroj drugih, i njih dvoje poginuli su od nebratske ruke, od srbijanskih okupatorskih vlasti, samo zato što su voljeli i cijenili svoju otadžbinu, koja im je bila i ostala iznad svega. 

Zbog svog rodoljublja oni su, kao i ostali, ispaštali i svojim životima platili. Ne priznavajući nasilno prigrabljenje Crne Gore, oni su bili zatvoreni, ali ih je sreća bila poslužila da iz zatvora pobjegnu, te su se do skoro krili po planinama, gdje su, tu skoro, i smrt našli, držeći se one narodne »bolje grobom nego robom«. 

U borbi koju vodi crnogorski narod za nezavisnost Crne Gore, ovo nijesu ni prve ni potonje žrtve, ali ta borba kao svaka pravedna mora pobijediti i crnogorski narod će biti zahvalan svima tim svojim borcima, koji svoje živote položiše za čast, pravo, slobodu i nezavisnost Crne Gore. Zato neka je slava svim tim znanim i neznanim palim borcima«.

Brigadir Krsto Zrnov Popović

Komandi crnogorskih Trupa u Gaeti (Italija) 1920. godine dali su sljedeću izjavu kom. Mil. M. Radonjić i Milo B. Protić:

»Videći iz posljednjeg broja Glasa Crnogorca, da se prikupljaju podaci o zvjerstvima u Crnoj Gori od strane srbijanskih vlasti - smatramo za dužnost iznijeti sljedeća tri slučaja koja su potpuno istinita: Proljetos, srbijanski žandarmi iz pušaka ubili su u Beranama noću profesora Mihaila Nedića, rodom iz Berana zbog kritikovanja rada beogradske vlade i zbog zvjerstava koja se nad crnogorskim narodom vrše.

Takođe, zbog istog, srbijanski žandarmi ubili su iz pušaka, predsjednika Konjuške opštine Sava Vojvodića, na pijaci varoši Andrijevice; i Šuja Stanića jednog od najboljih junaka iz kraljskog bataliona koji je na svojim prsima nosio najviše odlikovanje za hrabrost »Medalju Obilića«.

Ovoga su srbijanski žandarmi uzeli od svoje kuće iz Kralja, i kad su ga doveli u neposrednoj blizini varoši Andrijevica, kod saborne crkve na Knjaževcu, izboli su ga i umorili bajonetima.

Prednje nam je čast dostaviti s molbom na dalju upotrebu« [3]. 

O pogibiji Sava Vojvodića iz Konjuha posjedujemo još jedan arhivski dokument. Naime, srbijanska (KSHS) žandarmerija je početkom februara 1919. iz pušaka ubila Sava Vojvodića iz Konjuha. 

To javlja komandant mjesta Andrijevica poručnik M. Lalić u depeši komandi Jandranskih trupa - Cetinje Pov. br. 17, od 3. februara1919. [4]. 

I na kraju, bitno je reći i sljedeće: tokom 1923. vojne vlasti KSHS, odnosno, velikosrpske vojne okupacione strukture, namjeravali su da rodnu kuću Petra II Petrovića-Njegoša na Njegušima pretvore u žandarmerijsku kasarnu, jer je od uništenja Crne Gore 1918. bilo odlučeno da Njegoševa rodna kuća pripadne vojsci KSHS, pošto je njoj “dodijeljena” i “pripala”, POSLIJE 1918, što je bilo sporno po svim kriterijumima i što predstavlja flagrantan odnos nipodaštavanja prema istoriji i tradiciji Crne Gore i dinastiji Petrović-Njegoš. 

I, posebice, prema Vladici Radu.

O tome podatke možemo naći i u beogradskom listu Politika, broj 5567, od 23. oktobra 1923, na strani 5, u tekstu pod naslovom “Kuća u kojoj se rodio Petar Petrović-Njegoš”. 

U tome tekstu, između ostalog, nalazi se, na njegovom početku, ova rečenica: 

“U ovdašnjim građanskim krugovima s velikom indignacijom primljena je vest da vojne vlasti nameravaju pretvoriti kuću u kojoj se rodio Petar Petrović Njegoš na Njegušima u žandarmerijsku kasarnu”.